بَابُ فَضْلِ الصَّلَاةِ عَلَى الْجَنَائِزِ وَتَشْيِيعِهَا

: : هذه القراءةُ حاسوبية، وما زالت قيدُ الضبطِ والتطوير،   

بَابُ فَضْلِ الصَّلَاةِ عَلَى الْجَنَائِزِ وَتَشْيِيعِهَا

: هذه القراءةُ حاسوبية، وما زالت قيدُ الضبطِ والتطوير،  

: : هذه القراءةُ حاسوبية، وما زالت قيدُ الضبطِ والتطوير،   

2804 حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ ، عَنْ سُمَيٍّ ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، يَرْوِيهِ ، قَالَ : مَنْ تَبِعَ جَنَازَةً فَصَلَّى عَلَيْهَا ، فَلَهُ قِيرَاطٌ ، وَمَنْ تَبِعَهَا حَتَّى يُفْرَغَ مِنْهَا فَلَهُ قِيرَاطَانِ ، أَصْغَرُهُمَا مِثْلُ أُحُدٍ - أَوْ أَحَدُهُمَا مِثْلُ أُحُدٍ - . حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ ، وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ حُسَيْنٍ الْهَرَوِيُّ ، قَالَا : حَدَّثَنَا الْمُقْرِئُ ، حَدَّثَنَا حَيْوَةُ ، حَدَّثَنِي أَبُو صَخْرٍ وَهُوَ حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ ، أَنَّ يَزِيدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ قُسَيْطٍ ، حَدَّثَهُ أَنَّ دَاوُدَ بْنَ عَامِرِ بْنِ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ ، حَدَّثَهُ عَنْ أَبِيهِ ، أَنَّهُ كَانَ عِنْدَ ابْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ ، إِذْ طَلَعَ خَبَّابٌ صَاحِبُ الْمَقْصُورَةِ ، فَقَالَ : يَا عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ أَلَا تَسْمَعُ مَا يَقُولُ أَبُو هُرَيْرَةَ ، أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : مَنْ خَرَجَ مَعَ جَنَازَةٍ مِنْ بَيْتِهَا وَصَلَّى عَلَيْهَا فَذَكَرَ مَعْنَى حَدِيث سُفْيَان ، فَأَرْسَلَ ابْنُ عُمَرَ إِلَى عَائِشَةَ فَقَالَتْ : صَدَقَ أَبُو هُرَيْرَةَ

: هذه القراءةُ حاسوبية، وما زالت قيدُ الضبطِ والتطوير،  

The Messenger of Allah (ﷺ) enjoined upon us to pay great attention to the eye and both ears, and not to sacrifice a one-eyed animal, and an animal with a slit which leaves something hanging at the front or back of the ear, or with a lengthwise slit with a perforation in the ear. I asked AbuIshaq: Did he mention an animal with broken horns and uprooted ears? He said: No. I said: 'What is the Muqabalah ?' He replied: 'It has been cut from the back of its ear.' I said: 'What about the Sharqa'? He replied: 'The ear has been split.' I said: 'What about the Kharqa'? He replied: 'A hole is made (in its ears) as a distinguishing mark.'

(3168) Ebû Hüreyre Hz. Peygamberden naklen demiştir ki: '-Kim cenazeye uya (rak
musallaya kadar gide)r de, üzerine namaz kılarsa ona bir kırat (ağırlığınca sevap)
vardır. Kim (namazdan sonra da) ona uyar (ak kabrine kadar gidip, defni) sona
erinceye kadar (başında durursa), ona en küçüğü Uhud dağı kadar -veyahut da birisi

[376]

Uhud dağı kadar- (olan) iki kırat (ağırlığında sevap) vardır."
Açıklama

Metinde geçen kelimesi, aslında bir şeyin arkasından gitmek anlamına gelir. Fakat
Buharı'nm rivayetinde Rasulu

Ekrem Efendimizin "cenazenin arkasından yürümekle önünden, sağından veya

r3771

solundan yürümek arasında bir fark olmadığını" açıkladığı ifade edildiğinden biz
bu kelimeyi tercüme ederken, cenazenin dört cihetine de şâmil olmak üzere "kim
cenazeye uya(rak musallaya kadar gider)se" diye tercüme ettik. Nitekim bu kelimenin
Buharî'nin Sahih'inde "uğurladı" şeklinde geçmesi de bu kelimenin cenazenin dört
cihetine de şâmil olarak kullanılmış olduğunu göstermektedir.

Menhel yazarının açıklamasına göre, "üzerine namaz kılarsa" cümlesinin başında
bulunan "fa" burada tertib ve ta'kib ifade etmediğinden, hem cenazeyi evinden itibaren
musallaya kadar uğurlayıp da namazını kılınca terkedip giden, hem de cenazeyi
evinden itibaren musallaya kadar uğurlamadığı halde, cenaze namazına iştirak edip
kabre kadar uğurlayan kimselerin bu sevaba erişecekleri anlaşılmaktadır. Her ne kadar
hadisin zahirinden anlaşılan manâ bu ise de, ileride mealini sunacağımız 3169
numaralı hadis, bu sevabın cenazeyi evinden itibaren musallaya kadar uğurlayıp, sonra
namazını da kılan kimselere ait olduğunu açıkça ifade etmektedir. Bu mevzuda Hafız
İbn Hacer de şöyle diyor: Her ne kadar, Müslim'in Sahih'inde "Her kim cenaze ile

f3781

birlikte onun evinden çıkar da namazını kılarsa..." buyurularak bu sevabı
cenazeyi evinden itibaren musallaya kadar uğurlamakla birlikte namazını da kılan
kimseye ait olduğu açıklanıyor ve İmam Ahmed'-in Ebû Said el-Hudrî (r.a)'den rivayet
ettiği bir hadis-i şerifte de bu manâ te'yid ediliyorsa da, benim anladığım manâya göre,
sadece cenaze namazım kılan kimseler bu sevaba nail olurlar. Çünkü namazdan önce
cenazeyi yıkamak, kefenlemek, musallaya götürmek gibi işlerin hepsi, namaz İçin bir
hazırlık ve vesile mahiyetindedir. Bütün bunları yapmaktan maksat, cenaze namazının
kılınmasını sağlamaktır. Bu bakımdan asıl gaye olan cenaze namazını kılan kimse, bu



sevaba erişir. Fakat sadece cenaze namazı kılmakla yetinen kimsenin kazandığı sevab,
hem cenaze namazı kılıp hem de cenazeyi uğurlayan kimsenin sevabına nisbetle daha
aşağı olur. Nitekim Müslim'in rivayet ettiği "Her kim bir cenazenin namazını kılar da

f3791

ardından gitmezse, o kimseye bir kırat (sevap) vardır." mealindeki hadis-i şerifle
İmam Ah-med'in Ebû Hüreyre (r.a)'den rivayet ettiği aynı mealdeki hadis-i şerifte sa-
dece cenaze namazını kılmakla yetinip, onu uğurlamaya katılmayan kimselerin de bu
sevaba erişeceklerini ifade etmektedir.

Muhibbu't-Taberi ve bazı kimselere göre, bu sevaba erişebilmek için, sadece cenaze
namazını kılmak yetmez. Cenaze namazını kılmakla beraber, cenazeyi ya evinden
musallaya ya da musalladan kabre kadar uğurlamak da gerekir. Her ne kadar
mütekaddimin âlimlerden bir kısmı, metinde geçen "Kim ona uyarak kabrine kadar
gidip defni bitinceye kadar başında bulunursa 1' anlamına gelen, cümlenin zahirinden
"cenazeyi kabre kadar uğurlayıp da gömülünceye kadar yanında duran bir kimsenin,
sadece bu uğurlama işinden dolayı iki kırat sevap alacağı, namaza iştirakinden dolayı
aldığı kıratın bunun dışında olduğu" hükmünü çıkarmışlarsada Buhari ve Müslim'in
Ebû Hüreyre'den rivayet ettikleri "Kim sevabına inanarak bir müslümanm cenazesini
uğurlar ve namazını kılıp defnedilinceye kadar yanında durursa iki kırat sevapla döner.
Kim de sadece cenaze namazını kılıp defnedilmesini beklemeden dönerse bir kırat
T3801

sevapla döner." mealindeki hadis-i şerifte, cenaze namazında bulunan kimseye
bir kırat ve defnedilinceye kadar yanında bulunan kimseye de bir kırat sevap verilir.
Her ikisini de yapan kimseye ise iki sevap verilir buyurmuştur.

Mevzumuzu teşkil eden Ebû Dâvûd hadisinin zahirinden ise "cenaze namazını kılana
bir kırat, onu kabre kadar uğurlayıp defnedilinceye kadar yanında duran kimseye de
iki kırat sevap verileceği" manâsı anlaşılmaktadır.

Bu iki hadisin arasını şu şekilde te'lif etmek mümkündür. Ebû Dâvûd hadisinde
"Cenazeyi kabre kadar uğurlayıp da defnedilinceye kadar yanında duran kişiye
verileceği" va'dedilen iki kırat sevaba cenaze namazının sevabı da dahildir. Bir başka
ifade ile bu iki kırat sevabı sadece cenazeyi kabre kadar uğurlayıp gömülünceye kadar
yanında durmanın sevabı değil, cenaze namazıyla birlikte onu uğurlayıp kabre
konuncaya kadar yanında bulunmanın sevabıdır. Bu hadis:

"Her kim yatsıyı cemaatla kılarsa, gecenin yarısını namazla geçirmiş gibi olur ve kim

£3811

sabah namazını cemaatle kılarsa bütün gece namaz kılmış gibi olur." hadisine
benzer. Nasıl ki burada sabah namazını kılan kimse tüm geceyi ihya etmiş olur
sözüyle sabah namazıyla birlikte yatsı yi da kılan kimse kasdediliyorsa, mevzumuzu
teşkil eden hadis-i şerifte de "cenazeyi kabre kadar uğurlayıp gömülünceye kadar
başında duran kimse" sözüyle de cenaze namazını kılıp cenazeyi defnedilinceye kadar
takibeden kimse kasdedilmektedir.

Ancak cenazeyi musalladan kabre kadar uğurlayan bir kimsenin bu bir kırat
değerindeki sevabı kazanabilmesi için mevzuumuzu teşkil eden hadise göre, cenaze
kabre konuncaya kadar yanında bulunması gerekmektedir. Nitekim "Cenaze kabre

f3821

konuncaya kadar onun arkasından gidene de" mealindeki hadisi şerifle

Tirmizî'nin rivayet ettiği "... Her kim cenazeyi takibederse ona iki kırat (ecir)



T3831

vardır..." mealindeki hadisi şerif bunu ifade ederlerken Ebû Avane'nin

rivayetinde de bu sevaba erişebilmek için, ölünün üzerinin toprakla kapatılmasına
kadar beklemek gerektiği ifade edilmektedir. Bu mevzudaki en açık rivayet budur. Bu
kayıt sadece ölünün kabre indirilmesinin bu sevaba erişmek için yeterli olduğunu ifade
eden hadisleri de kayıtlamaktadır. Şevkanî de Neylü'I-Evtar isimli eserinde böyle
demiştir.

Metinde geçen kırat kelimesi burada nasip manâsında kullanılmıştır. Aslında kırat, bir
dirhemin onikide biri (1/12) gibi küçük bir miktara tekabül eder. Fakat burada bu
manada kullanılmayıp çok büyük bir pay anlamında kullanıldığını açıklamak için
Rasûl-ü Zîşan Efendimiz bir kıratın, hakkında: "O, bir dağdır kî o bizi sever biz de onu
[3841

severiz." buyurduğu Uhud dağına benzetmiştir. Bu sözü işiten mü'niinler Uhud
büyüklüğündeki kıratın ne kadar büyük olduğunu ve cenazeyi uğurlayan, namazım
kılan kimsenin sevabının büyüklüğünü ve buna kıyasla da onu yıkayıp kefenleyen
kimsenin ecrini derhal anlarlar. Nitekim Bezzar'm Ebû Hüreyre'den merfuan rivayet
ettiği bir hadis-i şerifte de "Cenaze evine gelen kimseye bir kırat, onu uğurlayana bir
kırat, namazını kılana bir kırat, defn edilinceye kadar yanında durana bir kırat (sevap)
vardır." buyurulmuştur. Bu da gösteriyor ki, her ne kadar hadis-i şerifte cenaze
merasimi ile ilgili fiiller içerisinde gaye olmaları sebebiyle, sadece cenaze namazıyla
cenazeyi uğurlamaktan bahsedilmekle yetinilmişse de, aslında cenaze için yapılan
diğer hizmetlerin her biri, içinde meşakkati ve hizmet eden kimsenin ihlası nisbetinde

f3851

büyük sevaplar vardır.
Bazı Hükümler

1. Bir müslümanm cenazesi, Allah yanında çok muhteremdir.

2. Vefat ettiği andan itibaren defnedilinceye kadar, cenazeye gerekli hizmetlerde
bulunmak çok faziletlidir.

3. Allah Teala'nm cenazeye hizmet edenlere bol sevap vadetmesi, aslında cenazeye

r3861

olan fazlu ihsanmm.büyüklüğünü gösterir.

: : هذه القراءةُ حاسوبية، وما زالت قيدُ الضبطِ والتطوير،   

2805 حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ شُجَاعٍ السَّكُونِيُّ ، حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ ، أَخْبَرَنِي أَبُو صَخْرٍ ، عَنْ شَرِيكِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي نَمِرٍ ، عَنْ كُرَيْبٍ ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ، قَالَ : سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَمُوتُ فَيَقُومُ عَلَى جَنَازَتِهِ أَرْبَعُونَ رَجُلًا ، لَا يُشْرِكُونَ بِاللَّهِ شَيْئًا ، إِلَّا شُفِّعُوا فِيهِ

: هذه القراءةُ حاسوبية، وما زالت قيدُ الضبطِ والتطوير،  

The Prophet (ﷺ) prohibited to sacrifice an animal with a slit ear and broken horn.

Abu Dawud said: The narrator Jurayy (b. Kulaib) is Sadusi, and belongs to Basrah. No one narrated traditions from him except Qatadah.

(3170) İbn Abbas'dan demiştir ki: Ben Rasûlüllah (s.a)'i (şöyle) derken işittim:
"Hiçbir müslüman yoktur ki: Ölünce (şöyle) üzerine Allah'a hiçbir şeyi ortak
koşmayan kırk kişi (namaz) kılsın da, Allah onların bu müslüman hakkındaki

r3901

şefaatlarım (dualarını) kabul etmesin".



Açıklama



Bu hadis-i şerifte kırk kişinin ihlaslı bir şekilde, bir müslümanm cenaze namazını
kılmaları neticesinde, Allah (c.c) hazretlerinin onların cenaze namazını kıldıkları
müslüman kardeşlen hakkında yaptıkları duaları kabul edeceği ifade buyurulmaktadır.
Dolayısıyla bu hadis-i şerif cenaze namazı kılacak cemaatin en az kırk kişi olmasının
müstehabliğma delalet etmektedir. Aliyy-ül-Kari'nin açıklamasına göre, kırk kişinin
duasının kabul edilmesinin hikmeti, "kırk kişilik müslüman bir cemaatin içerisinde

£3911

mutlaka bir velinin bulunmasıdır".

Bu hadis-i şerif, Müslim'in rivayet ettiği "Hiçbir cenaze yoktur ki, namazını m ü si ii
m anlardan yüz kişiye erişen bir cemaat kılarak, hepsi ona şefaat dilesinler de,

f3921

kendilerine o kimse hakkında şefaata izin verilmesin." mealindeki hadis-i şerifle
üç saflık bir cemaatin üzerine namaz kıldığı bir cenazenin günahlarının affedilip
cennete gireceğini ifade eden 3167 numaralı hadise aykırı değildir. Çünkü Nevevî'nin
de açıkladığı gibi, "ihtimalki Peygamber Efendimize önce bir cenaze üzerine namaz
kılan yüz kişinin cenaze hakkındaki dualarının kabul edileceği bildirilmiş, o da bunu
ümmetine haber vermiştir. Fakat bir süre sonra cenaze üzerine namaz kılan kırk kişilik
bir cemaatin o cenaze hakkındaki dualarının kabul edileceği kendisine bildirilince
ümmetine bunu da haber vermiş, daha sonra da kendisine sayıları az bile olsa üç saflık
bir cemaatin namazını kıldıkları bir cenaze hakkındaki dualarının kabul edilecekleri
haber verilince, ümmetine bu müjdeyi de eriştirmiştir."

Kâdî Iyaz, bu mevzu ile ilgili olarak şu açıklamayı yapmıştır: "Cenaze üzerine namaz
kıldıkları için, dualarının kabul edileceği vadedilen cemaatin sayısı hakkında değişik
rakamlar ortaya koyan bu hadis-i şerifler, çeşitli zamanlarda sorular soran kimselere
cevap olmak üzere varid olmuş, Rasûli Ekrem herkese sualine göre cevap vermiştir."
Hadis-i şeriflerde zikredilen sözkonusu rakamların farklı oluşu hakkında şöyle
diyenler de olmuştur: "Bu söz mefhumu adettir. Usulü fıkıh âlimlerinin büyük
çoğunluğuna göre, mefhumu adet mu'teber değildir. Bu bakımdan bir hadis-i şerifte
yüz kişinin duasının kabul edileceğinden bahsedilmesi, yüz kişiden daha az sayıda bir
cemaatin duasının kabul edilemeyeceği anlamına gelmeyeceği gibi, kırk kişinin
duasının kabul edileceğinden bahsedilmesi de sayıları kırk kişiden az olan üç saflık bir
cemaatin de, o cenaze hakkındaki dualarının kabul edilemeyeceği anlamına gelmez.

f3931

Binaenaleyh bu mevzuda gelen hadislerin hepsiyle amel edilebilir."

41-42. Cenazenin Ateşle Uğurlanması (Caiz Midir?)