Narrated 'Umar: The Messenger of Allah (ﷺ) as saying: Gold for gold is interest unless both hand over on the spot ; wheat for wheat is interest unless both hand over on the spot ; dates for dates is interest unless both hand over on the spot ; barley for barley is interest unless both hand over on the spot.

(3348) Hz. Ömer (r.a)'den Rasûlullah (s.a)'m şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
[971

"Altını gümüş , buğdayı buğday, hurmayı hurma ve arpayı arpa mukabilinde

[981

satmak (veya satın almak) faizdir, ama ikisi de peşin olursa müstesna."



Açıklama



Hadisin yukarıda işaret edilen kaynaklardaki rivayetleri arasında bazı farklar
mevcuttur. Kimi rivayetler buradakinden daha uzun, kimileri ise daha kısadır. Meselâ,
Müslim'in rivayetinde; Hz. Ömer, Peygamber Efendimizin metindeki sözünü Mâlik b.
Evs'in para bozdurmak istemesi üzerine söylediğini bildirmektedir. Buharı'deki
rivayetlerden birinde, altın ve gümüş hiç anılmadan, buğdayın buğday, arpanın arpa ve
hurmanın hurma mukabilinde ancak her ikisi de peşin olarak satılabileceği
bildirilmektedir. Diğer bir rivayette ise, "altının gümüşle" değil de "altının altın"
mukabilinde satışı söz konusu edilmektedir. İbn Mâce'de ise sadece; "Altının gümüş
mukabilinde satışı" söz konusu edilmiştir.

Şerhler, "her ikisi de peşin olursa..." diye terceme ettiğimiz kelimelerinin aslı ve
manası üzerinde geniş bilgi vermişlerdir. Bunların hülasası, "hâe" kelimesinin aslı
"hâke"dir ve "al şunu" manasınadır. "Hâke" kelimesinin sonundaki "kaf harfi
"hemze"ye dönüşmüş ve "h'âe" olmuştur. O halde "hâe ve hâe" kelimelerinin tam
karşılığı, satıcı ve alıcının mallarını uzatarak "al bunu, al bunu" demeleridir.
Hz. Peygamber (s. a) bu hadiste; gümüş karşılığında altını, buğday karşılığında
buğdayı, arpa karşılığında arpayı ve hurma karşılığında hurmayı veresiye olarak
satmanın caiz olmadığını, ama bedeller peşin olursa bunda bir mahzurun
bulunmadığını bildirmektedir. Diğer bazı hadislerde, bunlara ilâveten, "tuz
karşılığında tuz" ve "gümüş karşılığında gümüş (ya da altın karşılığında altın)" in
satışları da aynı hükmün altında anılmaktadır.

Demek oluyor ki, birbirleri ile veresiye satılmaları caiz olmayan mallar hadiste altı
çeşit olarak gösterilmiştir.

Bunlar; altın, gümüş, buğday, arpa, hurma ve tuzdur.

Bu mallara ribevî (kendilerinde faiz sözkonusu olan) mallar denilir. Onun için hadis-i
şerife hem konu başlığı olarak seçilen "sarf hem de "faiz" açılarından bakmamız
gerekecektir. Ancak, bundan sonraki iki hadis de aynı konularla ilgili olduğu ve
onlarda bazı mütemmim bilgiler bulunduğu için biz sarf ve faizle ilgili temel bilgileri

[991

bu hadislerin tercemesinden sonra vermek istiyoruz.