Narrated Hanzlah b. Qais al-Ansari:

I asked Rafi' b. Khadij about the lease of land for gold and silver (i.e. for dinars and dirhams). There is no harm in it, for the people used to let out land in the time of the Messenger of Allah (ﷺ) for what grew by the current of water and at the banks of streamlets and at the places of cultivation. So sometimes this (portion) perished and that (portion) was saved, and sometimes this remained intact and that perished. There was no (form of) lease among the people except this. Therefore, he forbade it. But if there is something which is secure and known, then there is no harm in it. The tradition of Ibrahim is more perfect. Qutaibah said: from Hanzalah on the authority of Rafi' .

Abu Dawud said: A similar tradition has been transmitted by Yahya b. Sa'id from Hanzalah.

(3392) Hanzala b. Kays el-Ensarî'den rivayet edilmiştir, der ki: Râfi' b. Hadîc'e, tarlayı
altın ve gümüş karşılığında kiraya vermenin hükmünü sordum. "Mahzur yok, ama
Rasûlullah (s. a) devrinde insanlar (tarlalarını); ark kenarlarındaki, ırmak başlarındaki
ve ekinden (belirli) bir kısmı kendilerinde kalmak üzere kiraya veriyorlardı. (Bazan)
şu helak oluyor, bu kurtuluyor; (bazen de) şu kurtuluyor bu helak oluyordu. İnsanlar
için de sadece bu (helak olmayan) kiralanmış oluyordu. İşte bunun için Hz.
Peygamber (s. a), (bu türlü) kiralamayı yasak etti. (Kiracının) yüklendiği belli bir şey
(karşılığında kiralamak) da ise mahzur yoktur." dedi.



İbrahim'in hadisi daha tamdır. Kuteybe; "Hanzala, Râfi'den rivayet etti" dedi.

f2271

Ebû Dâvûd dedi ki: Yahya b. Saîd'in Hanzala' dan rivayeti de bunun gibidir.
Açıklama

Bu hadis-i şerif; arazinin belirli kısımlarından çıkacak mahsul tarla sahibinin, geri
kalzrrdan çıkacak mahsul de kiracıun olmak şartıyla tarla kiralamanın caiz olmûdtğma
delâlet etmektedir. Böyle ıir akdin caiz olmayış sebebi de hadiste belirtilmiştir: Tarla
sahibi için şart koşulan kısmın mahsul verip geri kalan kısımdan hiçbir şeyin
çıkmaması mümkün olduğu gibi, aksi de mümkündür. Bu ise garardır. Dolayısıyla bu
şekildeki bir ziraî ortaklık veya kiralama, Rasûlullah (s. a) tarafından yasaklan-nıştır.
Ulema arasında da bu tür muamelenin caiz olmayışı konusunda gö-üş ayrılığı yoktur.
Bilindiği gibi, ulemanın hükmünde ihtilâf ettiği müzâraa ekli; çıkan mahsul aralarında
belirtilen oranda paylaşılmak üzere kurulan ataklıktır. Bu hadiste bu tür ortaklığın
hükmüne ait bir kayıt mevcut değildir.

Yine bu hadiste, araziden çıkacak mahsulün muayyen bir mikdarı mal ahibine, kalanın
da kiracıya ait olmak üzere tarla kiralamanın caiz olmadıkı ifade edilmektedir. Çünkü,
araziden sadece mal sahibi için şart koşulan niktarm çıkıp başka bir şeyin çıkmaması
mümkündür. Bu türlü bir akdin Hanefîlerce de caiz görülmediği babın ilk hadisinin
şerhinde belirtilmişti.

Hadiste konu edilen diğer bir mesele de para karşılığında tarla kiralananın caiz
oluşudur.

Hattâbî bu hadisin şerhinde şöyle der:

"Bu hadiste Râfi' sana anlatmış oluyor ki, yasaklanmış olan müzâraa; ıisse meçhul
olandır, malum olan değil. Arapların müzâraada birtakım fa-iid şartlar koşmak, ark ve
kanal kenarlanndakini mal sahibi için ayırmak >ibi birtakım âdetleri vardı. Oysa
müzâraa bir ortaklıktır. Ortaklıkta da ta-"aflarm hisselerinin belli olması gerekir.
Bazan ark kenarlarındaki ekinin kurulup diğer yerlerdekinin helak olması mümkündür.
Bu durumda çiftçiye hiç-Dir şey kalmaz, bu da garardır. Müdârabe ortaklığında
sermaye sahibi ken-lisine belli olan kâr hissesinin haricinde fazla para şart koşarsa
müdârabe 'asid olur. Müdârabe ile müzâraa aynıdır. Müdârabe, müzâraa ve müsâka-m
aslı, sünnetle sabittir. Fer'in caiz olup da asim caiz olmaması nasıl mümkün olur?"
Hattâbî; bu sözleri ile meşhur manasıyla bilinen müzâraanm caiz oldu-|unu
söylemekte, yasaklanan müzâraanm fasid şartlar koşulan müzâraa ol-iuğuna işaret
etmektedir.

Hadis, Ebû Davud'a iki ayrı raviden gelmiştir. Bunlar İbrahim b. Musa ve Kuteybe b.
Saîd'dir, Musannif, hadisin sonunda, İbrahim'in rivayetinin daha tam olduğunu ifade
etmiştir.

Hadisin isnadmdaki ifadeden anlaşıldığı üzere metin İbrahim b. Musa'nın İsa kanalıyla
el-Evzaî'den yaptığı nakildir. Diğer tarikin ravisi Kuteybe hadisi naklederken,
"Hanzala' dan, Râfi'den" ifadesini kullanmıştır. İbrahim'in rivayetine göre ise; Hanzala,
"Râfi' b. Hadîc'e, altın ve gümüş karşılığında arazî kiralamanın hükmünü sordum..."

f2281

demektedir. Musannif, metnin sonundaki ilâve ile, bu farklara işaret etmiştir.