Narrated Jabir ibn Atik:

The Messenger of Allah (ﷺ) came to visit Abdullah ibn Thabit who was ill. He found that he was dominated (by the divine decree). The Messenger of Allah (ﷺ) called him loudly, but he did not respond.

He uttered the Qur'anic verse We belong to Allah and to Him do we return and he said: We have been dominated against you, AburRabi'. Then the women cried and wept, and Ibn Atik began to silence them. The Messenger of Allah (ﷺ) said: Leave them, when the divine decree is made, no woman should weep.

They (the people) asked: What is necessary happening, Messenger of Allah? He replied: Death. His daughter said: I hope you will be a martyr, for you have completed your preparations for jihad. The Messenger of Allah (ﷺ) said: Allah Most High gave him a reward according to his intentions. What do you consider martyrdom?

They said: Being killed in the cause of Allah.

The Messenger of Allah (ﷺ) said: There are seven types of martyrdom in addition to being killed in Allah's cause: one who dies of plague is a martyr; one who is drowned is a martyr; one who dies of pleurisy is a martyr; one who dies of an internal complaint is a martyr; one who is burnt to death is a martyr; who one is killed by a building falling on him is a martyr; and a woman who dies while pregnant is a martyr.

(3111) Cabir b. Atik (in Atik b. el-Harise) bildirdiğine göre, Rasülullah (s. a) (bir gün)
Abdullah b. Sabit'i hasta iken ziyarete gelmiş te onu baygın bir halde bulmuş, bunun
üzerine Rasülullah ona seslenmiş (fakat o baygın olduğu için) karşılık ver(e)memiş.
Bunun üzerine Rasülullah (s. a)

"İnnalillahi ve inna ileyhi raciun. Ey Ebu'r-Rabi biz(im) senin yanında (yapabilecek
bir şeyimiz yok. Çünkü Allah'ın kaza ve kaderine) mağlub olduk" dedi. Bunun üzerine
kadınlar feryad edip ağlaş-tılar. tbn Atik de onları susturmaya çalıştı. Derken
Rasülullah (s.a) "Onları (kendi hallerine) bırak. (Çünkü sesleri fazla çıkmıyor. Fakat
vacib olunca) hiçbir kadın ağlamasın" buyurdu. (Orada bulunanlar) "Ey Allah'ın
Rasûlü vacib olmak nedir?" dediler. "Ölmektir" buyurdu. (O sırada Abdullah b.
Sabit' in) kızkardeşi (onun hakkında ey kardeşim):

"Ben senin şehit olacağını ümidediyordum. Çünkü sen (ahiret için) gereken
ihtiyaçlarını hazırlamıştın." diye söylenmeye başladı. Rasülullah (s.a) de



"Aziz ve celil olan Allah ona niyyeti ölçüsünde şehid sevabı verecektir, (buyurdu ve)
siz neyi şehitlik sayıyorsunuz?" diye sordu. (Onlar da).

"Allah yolunda öldürülmeyi" dediler. Rasûlullah (s.a)'da "Allah yolunda
öldürülmekten başka yedi (tane daha) şehidlik vardır. Taundan ölen şehiddir.
Boğularak ölen şehiddir. Karın ağrısıyla ölen şehiddir. Yanarak ölen şehiddir. Göçük

Iİİ81

altında kalarak ölen şehiddir. Doğum üzerine ölen şehiddir." buyurdu.
Açıklama

İbn Mâce'nin Sünen'inde Hz. Peygamberin, şehidlerin sayısıyla ilgili olan bu sözü, Hz.
Cabir b. Atik b. Kays'ı hastalığı esnasında ziyarete gittiği zaman söylediği ifade
019]

edilmektedir.

İbn Mâce'nin bu rivayeti de gözönünde bulundurulursa, Hz. Peygamberin şehidlerle
ilgili olan bu hadisi hem Cabir' in hem de Abdullah b. Sa-bit'in hastalığı esnasında
söylemiş olduğu anlaşılır. Menhel yazarına göre; Hz. Peygamberin Hz. Abdullah b.
Sabit'in komaya girmesinden dolayı ağlaşan kadınları susturmaya çalışan Abdullah b.
Atik'e "Onları (kendi hallerine) bırak (fakat Abdullah) ölünce onların hiçbirisi
ağlamasın" buyurması, bir kimsenin komaya girmesiyle yakınlarının ağlamalarının
caiz olduğunu fakat öldükten sonra, ağlamalarının caiz olmadığını ifade eder. Fakat
âlimlerden bu görüşte olan hiçbir kimse olmadığı gibi, bu görüş bilhassa bu kitabın
yirmidokuzuncu babında bulunan hadis-i şeriflere aykırıdır. Bu sebeple biz Rasûl-ü
Ekremin o sırada ağlaşan kadınları susturmaya çalışan Abdullah b. Atik'e engel
oluşunu fazla yüksek olmayan bir sesle ağlamalarıyla açıklayan Bezlü'l-Mechud
yazarının görüşünü ..ercin ettik ve tercümede de parantez içerisinde bu görüşe işaret
ettik. Nitekim sözü geçen babda bulunan "Musibet zamanında saçını başını yolan,

£120]

yüksek sesle bağmp çağıran elbisesini yakan kimse bizden değildir." mealindeki
hadiste Müslim tarafından rivayet edilen "Rasûlullah vaveylacı saçını yolan ve

£121]

yakasını paçasını yırtan kadınlardan beridir." mealindeki hadisi şeriften anlaşılan
da budur.

Rasûl-ü Zişan Efendimizin Hz. Abdullah b. Sabit'i ziyareti esnasında orada bulunan
cemaat sadece Allah yolunda savaşırken hayatını kaybeden kimselerin şehid
olacaklarını zannediyorlardı.

Hz. Peygamber şehidliğin sadece savaşırken ölmekten ibaret olmadığını ifade
buyurup, bunun dışında yedi çeşit daha şehitlik bulunduğunu açıklamıştır.
Şeyh Muhammed Zekeriyya Kandehlevi Bezlü'l-Mechûd üzerine yaptığı talikte,
şehidliğin burada sayılan sekiz çeşit ölümden ibaret olmayıp aslında elli (50)'den fazla

£1221

şehitlik bulunduğunu ifade etmektedir.

Bu mevzuda Hanefi fukahasmdan İbn Abidin şunları söylüyor: Veremden ölen
şehiddir, verem akciğer hastalığıdır. Bu hastalıktan beden erimeye ve sararmaya
başlar. Gurbette ölen, düşerek veya humma ile ölen, ailesi, malı ve canı uğrunda
savaşırken ölen, zulümle ölen, namuslu ve gizli olmak şartıyla aşktan ölen de şehiddir.
Velevki kötüsü haram olsun şiddetli öksürükten, yırtıcı hayvanın parçalamasından,



sultanın zulmen hapis etmesinden dayaktan ölenlerle gizlenerek Ölen, akrep ve yılan
sokmasından ölen, şer'i ilimler okunurken ölen, sevabına müezzinlik yaparken ölenler,
keza doğru iş görenler, tacirler, çoluk çocuğunun rızkını kazanan kimseyi ve köleleri
arasında Allah'ın emrini icra edip onları helal lokma ile doyuranı Allah Tealâ kıyamet
gününde muhakkak şehidlerle beraber ve onların derecelerinde haşr edecektir. Seferde
deniz tutup kusacağı kalkan ve kusan kimseye de şehid sevabı vardır. Kıskançlığa
sabır edene şehid sevabı vardır.

Her gün yirmibeş defa"Yarabbi bana ölümde ve ölümden sonra bereket ver" deyip
sonra döşeğinde ölen kimseye Allah şehid ecri verir. Kuşluk namazını kılarak her
aydan üç gün oruç tutan ve vitir namazını seferde hazarda terketmeyen kimseye şehid
ecri yazılır. Rasûlullah "Ümmetimin fesadı zamanında benim sünnetime sarılana şehid
ecri vardır." buyurur. Hastalığında kırk defa: diyerek ölen kimseye şehid sevabı
verilir. Düzelirse affedilmiş olarak düzelir.

"Abdestle yatıp ölen kimse ile, iyi geçinerek yaşayan şehid olarak ölür."
Bu hadisi Deylemî rivayet etmiştir. Peygamber (s.a)'e yüz kere salavat getiren de
öyledir. Bunu Taberânî rivayet etmiştir. "Bir kimse gerçekten Allah yolunda ölmeyi
ister de ölürse Allah ona şehid sevabı verir." Bu hadisi Hakim ve başkaları rivayet
etmiştir. "Bir kimse müslüman şehirlerinden birine yiyecek celbederse şehid sevabı
kazanır." Bu hadisi Deylemî rivayet etmiştir. Yukarıda geçtiği vecihle Cuma günü
ölen de öyledir.

İmam Hasan'a karla yıkanarak soğuk alan ve ölen kimsenin hükmü sorulmuş da, "Hey
gidi şehidlik" cevabım vermiştir. Tirmizî'nin Ma'kîl b. Ye-sar'dan rivayet ettiği bir
hadiste Hz. Ma'kîl şöyle demiştir. Rasûlullah (s. a): "Bir kimse sabahladığı vakit üç
defa Euzubîllahi's-semîıl alimi Mine'ş-şeytani'r-Râcim der de Haşır sûresinin
sonundan üç âyet okursa, Allah ona yetmiş bir melek vekil eder. Bunlar ona akşama
kadar salat eylerler. O gün ölürse şehit gider. Bu âyetleri gecelediği zaman okursa,
sabah laymcaya kadar yine bu vaziyette olur" buyurdular. Bu suretle şehitlerin sayısı
kırkı geçmiştir. Bazıları bunları elliye çıkarmışlardır. Rahmeti onları manzum olarak
Q23I

zikir etmiştir.

Metinde şehid olduğu ifade edilen kimseler şunlardır:

1. Allah yolunda hayatını kaybeden kimse

2. el -Mat'un: 3103 numaralı hadisi şerifin şerhinde de açıkladığımız gibi Taun denilen
veba hastalığından ölen kimse.

3. el-Ğarık: İstemeyerek suya düşüp boğulan kimsedir.

4. Sahibü-zatilcenb: Zatülcenb denilen hastalıktan ölen kimsedir. Za-tülcenb insanın
özellikle yan taraflarında birtakım yaralar şeklinde kendini gösteren bir hastalıktır.
İbnü'l-Esİr, en-Nihaye isimli eserinde bu hastalık hakkında şunları söylüyor:
"Zatülcenb, insanın yan kısımlarının iç taraflarında meydana gelen büyükçe bir
yaradır. Zamanla bu yara patlar ve sahibinin ölümüne sebep olur. Bu hastalığa tutulan
kimselerin kurtulması çok zordur. Pek az kişi bu hastalığın pençesinden kurtulabilir.
Bu hastalığın belirtileri devamlı bir sıtma ve nefes darlığıdır. Daha ziyade kadınlarda
görülür.

5. el-Mebtûn: Suya kanmama ve ishal gibi karın ağrısı hastalıklarından biriyle ölen
kimse.

6. Cim: Mecmu yani toplam demektir. Burada kasdedilen gebeliktir. Bakirelik
manâsına da gelir. Binaenaleyh hamile iken vefat eden kadın şehiddir.



7. Sahibu'I-Harik: Yanarak Ölen kimse

8. Göçük altında kalarak ölen kimse.

Bu sekiz sınıf insanın hepsi de şehiddir. Yalnız bunların içerisinde en faziletli olanlar
birinci sınıfa giren i Allah yolunda hayatlarını kaybedenlerdir. Diğerleri ise ölümleri
esnasında çekmiş oldukları tahammül edilmez acı ve meşakkatlerden dolayı Allah
yolunda savaşırken öldürülen şehitlerin eriştiği bazı keramet ve faziletlere erişirlerse
de, her hususta onlara denk olamazlar. Allah yolunda savaşırken öldürülenlerin
cenazeleri yıkanmaz, Hanefilere göre, üzerlerine namaz kılmış ve şehid oldukları
kesinleşmiş olanlar elbiseleriyle gömülürler. Diğer mezhep imamlarına göre, onların
üzerine namaz* kılınmaz. Bu sekiz sınıfa şehid denmesinin sebebi, Allah'ın cennette
kendilerine görünmesi, rahmet meleklerinin onun cenazesinde hazır bulunmaları ve
ruhunu cennete götürmeleridir. Bu kimseler kabir azabına maruz kalmadan hemen
ölür Ölmez cennete giderler ve orada Allah'ın kendileri için hazırlamış olduğu
nimetlere şahid olurlar. İşte bu gibi sebeplerden dolayı onlara şehid denmiştir. Allah
yolunda öldürülenlerin dışındaki şehitler, şehid sevabına ka-vuşmuşlarsa da bunlar
hakkında dünyada şehid muamelesi yapılmaz. Bunların cenazeleri yıkanır, namazları
kılınır teçhiz ve tekfinleri yapılır. Şehidler üç kısımdır:

1. Dünya ve ahiret şehidi: Bunlar Allah yolunda savaşırken kâfirler tarafından
Öldürülen kimselerdir. Bunlara dünyada şehid muamelesi yapılır.

2. Ahiret şehidi: Bunlar birinci maddenin dışında kalan diğer yedi sınıf şehidlerdir.
Bunlara dünyada şehid muamelesi yapılmaz.

3. Dünya şehidi: Bunlar münafık olduğu halde müslümanlar safında savaşırken

£1241

öldürülenlerdir. Bunlara da dünyada şehid muamelesi yapılır.
Bazı Hükümler

1. Hasta ziyareti meşrudur.

2. Hastanın hayatından umıt kesilince "inna lıllahı ve inna ileyhi raciun" okumak
meşrudur.

3. Vefat etmek üzere olan kişi, hakkında onu öven sözler söyleyip, onun imrenilecek
bir hayat sürdüğünü ifade etmek caizdir.

4. Bir kimsenin komaya girmesiyle, yakınlarının haddi aşacak kadar yüksek olmayan
orta yükseklikte bir sesle ağlaması caizdir.

5. Bir kimsenin vefatından sonra haddi aşacak derecede vüksek bir sesle ağlamak
yasaktır.

6. Kişi hayırlı niyetlerinden dolayı da sevap alır. İsterse bu niyyetlerini tatbik
mevkiine koymuş olmasın.

7. Metinde zikredilen sekiz sebebden biriyle ölen kimselerin Allah katındaki faziletleri

[1251

çok büyüktür.

11261

11-12. Öleceği Anlaşılan Hastanın Tırnakları Kesilir Ve Eteği Tıraş Edilir